Eens per dag een warme maaltijd. Niet stressen over schoolexcursies waarvoor je extra moet betalen. Nieuwe schoenen als je voeten zijn gegroeid. Gelukkig is dat voor de meeste kinderen in Nederland vanzelfsprekend. Maar niet voor allemaal… Kinderarmoede is een flink probleem. Er leven meer dan 250.000 kinderen in armoede en uit de cijfers blijkt dat dit aantal met 28% zal groeien dit jaar.
Je ziet vaak van de buitenkant niet aan een kind dat er thuis zorgen zijn om geld. Als alleenstaande moeder besef ik me terdege hoe goed ik het eigenlijk heb. En wat ik ben kwijtgeraakt door geldzorgen. Ik moest maandenlang zeuren bij de leerkracht, omdat ik zo stom was geweest mee te gaan naar een schoolexcursie naar de stad en daar parkeergeld voor had betaald. Uiteindelijk kreeg ik het terug van school, 5 euro, maar makkelijk was het niet.
In de klassenapp ben ik uit mijn plaat gegaan tegen een moeder die vond dat we er allemaal wel eventjes een postzegel tegenaan konden gooien omdat “de leerkracht zo zielig was in corona tijd” en gesteund moest worden, terwijl verdorie zo’n leerkracht juist een reddende engel kan zijn als je ‘m niet in het zieligheidshokje douwt. (Onderaan volgt een onderzoek onder leerkrachten hierover.) Zelf had ik vrijwel geen inkomsten. En dacht ik eigenlijk dat het verstandiger was om de kinderen in de klas te steunen, omdat je gewoon niet weet wat er achter de voordeur plaatsvindt. Zoals kinderen die denken dat hun moeder doodgaat aan corona, om maar een voorbeeldje uit mijn eigen leven te noemen. En we hebben vast inmiddels allemaal een keer een ouder de boel bij elkaar horen schreeuwen tijdens een online les waarbij de microfoon van een kind nog open stond, of niet?
Geldgebrek bij ouders is al heftig qua spanningen in huis, maar daar komt soms nog een extra sausje overheen zoals ziekte, huiselijk geweld of erger. Als volwassene red je jezelf wel. Als kind is het lastiger gezien je afhankelijke positie. En het feit dat je geen kant op kunt. Op Clubhouse worden hierover veel ervaringsverhalen gedeeld door volwassenen die terugkijken op hun heftige jeugd… vol zorgen die te maken hadden met kinderarmoede.
Er zijn gelukkig allerlei initiatieven van mensen die het schrijnend vinden en in de actie komen. Ik wil graag onder meer het initiatief van Sociaal Vangnet uitlichten. Jullie weten dat ik niet zomaar elk goed doel een podium geef, maar via Clubhouse kwam ik in contact met #sociaalvangnet waar ik toch aandacht voor wil vragen. Zaterdag 10 april organiseren zij een groot live event via YouTube om geld in te zamelen voor kansarme kinderen. Komt vanuit mensen met een goed hart en is binnen 10 dagen opgezet!
Oproep van #SociaalVangnet: een kansrijke toekomst voor een nieuwe generatie!
Kinderarmoede komt in Nederland vaker voor dan je denkt. Er leven meer dan 250.000 kinderen in armoede. Leven in armoede vergroot de kans op zelf later leven in armoede, zo kan het overgaan van generatie op generatie. Kinderen die leven in armoede hebben meer stress en spanning thuis en ervaren door geldgebrek regelmatig sociale uitsluiting. Is er wel warm water als ik thuiskom? Hoe kom ik aan een fiets om naar schoolkamp te gaan? Wat ga ik vertellen na de schoolvakantie?
Deze zorgen dragen de kinderen dag in dag uit met zich mee, ze weten niet beter. Nu al leeft 1 op de 13 kinderen in armoede en zonder wijzigingen in het beleid zal dit aantal met 28% stijgen. Nu na corona en bijbehorende maatregelen wordt dit aantal alleen maar groter.
Schaamte en het duurt te lang…
Deze kinderen vormen de nieuwe generatie van onze toekomst die we moeten koesteren. Zij zijn overal om ons heen, ze zitten in onze klassen of zijn onze buren. Er heerst een grote schaamte en taboe rondom deze doelgroep. Er is meer voor nodig om deze kinderen echt een nieuwe toekomst te bieden. Het is duidelijk dat de politiek moet investeren in onderwijs, inkomen en vaste lasten, maar dit duurt te lang.
Wat kunnen wij doen als maatschappij om deze nieuwe generatie een kansrijke toekomst te bieden?
Op 10 april gaan we de klok rond met deze vraag in ons hoofd tijdens een live event van 12 uur tot 23.59 uur. Er zullen verschillende sprekers aanschuiven aan tafel; van mensen uit de zorg, onderwijs tot aan dichters en muzikanten. Volg ons op LinkedIN en Instagram: @SociaalVangnet
Sponsor worden? Stuur ze een bericht via de website. Meer informatie over het event op: www.sociaalvangnet.com
Donatielink: https://gofund.me/168e3675
Wat nog meer?
Het event van Sociaal Vangnet is nu actueel en onder andere een initiatief van Nursabah die ik van Clubhouse ken. Maar er wordt door meer instanties iets aan dit probleem gedaan gelukkig, want zoals Sociaal Vangnet zegt: het duurt te lang om op eventuele maatregelen vanuit de politiek te wachten.
Uit eigen ervaring kan ik zeggen: mensen in armoede vragen niet om hulp, constateer je iets? Biedt dan actief zelf iets aan, zoals een warme maaltijd. Wij kunnen en konden het afgelopen jaar bijvoorbeeld regelmatig bij mijn ouders aanschuiven omdat ik simpelweg de energie niet altijd heb om te koken. Zulke praktische hulp is zo waardevol! En nog gezellig ook om samen een maaltijd te delen.
Op facebook zijn er heel veel lokale hulpgroepen in het leven geroepen voor het doneren van spullen of voedsel voor mensen in een moeilijke situatie. In mijn mailbox zaten het afgelopen jaar nog meer noemenswaardige hulpacties voor ‘kansarme kinderen’, oftewel kinderen die tijdens het opgroeien te maken hebben met armoede. Lees daarom gerust nog even door als je ook vind dat het zwaar ongepast is wanneer de overheid mensen die aan het overleven zijn, boetes oplegt voor ontvangen boodschappen van hun bezorgde ouders…
Vol babybuikje via Daily Baby Organics
Volgens recente onderzoeken staat toekomst van onze nieuwe generatie op het spel, lees ik in het persbericht van Daily Baby Organics. Zelfs in Nederland is het afzien en de armoede wordt steeds groter. Een groot aantal volwassenen heeft zelfs in Nederland slecht of niet te eten, waardoor hun kleintjes al helemaal de dupe zijn geworden van de lege portemonnee.
Kunnen zij wel bij een Voedselbank terecht voor babyvoeding? Daily Baby Organics constateert dat daar voor de allerkleinsten veelal bitter weinig bij zit. Daarom heeft het merk haar verse babyvoeding afgelopen Kerst beschikbaar gesteld. Zo heeft een baby tenminste een goed gevuld buikje met gezonde, verse groente en fruit.
Dat ieder kind recht heeft op gezond eten, is – hoewel dus niet vanzelfsprekend – een universeel kinderrecht. Per verkochte Daily Baby maaltijd doneert de organisatie daarom een bedrag aan Save the Children. Op deze manier krijgt je eigen kind een goede maaltijd en krijgt een andere ouder ook de kans een gezonde maaltijd te geven. Daily Baby Organics maakt als enige in Nederland koel verse babyvoeding; biologisch en zonder toevoegingen. De hapjes van Daily Baby zijn online verkrijgbaar via de app van Picnic en hun eigen website.
Doneer je kerstcadeau
Rond kerst vroeg Doneer je Kerstcadeau om een bijdrage voor het steunen van kinderen in Nederland. Deze stichting wil jaarlijks rond kerst hoop, liefde en blijdschap verspreiden onder de doelgroep die het erg zwaar heeft. Zij hebben met deze actie het afgelopen jaar bijna 2500 euro opgehaald en daarmee cadeaubonnen van Bol.com, Intertoys en Kruidvat gekocht voor kinderen in Nederland die leven in armoede. In samenwerking met voedselbanken in onder meer Eindhoven, Utrecht, Haaglanden en Rotterdam komen de cadeaubonnen vervolgens terecht bij gezinnen die leven onder de armoedegrens.
Sprak Sociaal Vangnet in hun bericht over ruim 250.000 kinderen, in het bericht van Doneer je Kerstcadeau wordt het getal van 419.000 kinderen die leven onder de armoedegrens in Nederland genoemd. Er zijn geen internationale fondsen die geld inzamelen voor kinderen in het welvarende Nederland. Zij zijn volledig afhankelijk van steun vanuit Nederland. De stichting zet zich in om het leed veroorzaakt door armoede voor deze kinderen iets zachter te maken en wil tegelijk nationaal aandacht genereren voor dit grote probleem.
Het Klokhuis over armoede
Vind je het belangrijk om je kinderen te leren hoe goed ze het eigenlijk hebben? Ik heb tijdens de lockdowns documentaires van Unicef over kinderarbeid met ze gekeken, maar ook de aflevering van 4 november 2020 van Het Klokhuis is een terugkijktip in de aanloop naar bevrijdingsdag.
In deze aflevering van de bijzondere Klokhuis-serie De 4 Vrijheden onderzoekt Sosha het mensenrecht Vrij (zijn) van Armoede, je hebt recht op een huis, kleding en eten. Ze gaat op bezoek bij Tom Smits, die als kind in de oorlog de hongerwinter meemaakte, en bij de 12-jarige Basma, die met haar gezin in Irak moest vluchten voor IS-terroristen. Ze leefden maandenlang in een tentenkamp zonder elektriciteit en stroom, en met nauwelijks eten. In één van de sketches laat de Ober tijdens de Wereldkeukenweek zien dat niet iedereen op de wereld even luxe eet.
Meer dan de helft van de leerkrachten ervaart kansenongelijkheid op school
Ruim de helft (3 op de 5) van alle leraren maakt zich zorgen over de kansenongelijkheid van hun leerlingen. Zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs signaleert een meerderheid van de leerkrachten dat leerlingen niet allemaal dezelfde kansen hebben. Leraren hebben gezien dat afstandsonderwijs vooral kansarme leerlingen treft. Tegelijkertijd maakte de corona-crisis voor hen inzichtelijker welke leerlingen opgroeien in een minder kansrijke omgeving.
Dat blijkt uit een representatief onderzoek dat Bazalt Groep afgelopen september liet uitvoeren onder 1000 leraren en schoolleiders in het primair en voortgezet onderwijs. Doel van het onderzoek was zicht te krijgen op de kansen(on)gelijkheid van leerlingen. De belangrijkste resultaten:
- Onderwijs op afstand heeft met name nadelige effecten voor kansarme leerlingen.
- Door de coronacrisis is er meer zicht gekomen op de kansarme leerlingen.
De meerderheid van de leraren VO (69%), schoolleiders VO (76%), leraren PO (72%) en schoolleiders PO (64%) geeft aan dat het onderwijs op afstand (vanwege corona) voor hen zichtbaarder heeft gemaakt welke leerlingen er op hun school kansarm zijn. - Kansenongelijkheid wordt met name veroorzaakt door de thuissituatie.
Uit de resultaten blijkt dat met name de thuissituatie/achtergrond (minder ondersteuning, minder aandacht, minder (ICT)-middelen en een lagere opleiding van ouders) een grote invloed heeft of een leerling kansrijk of kansarm is. - Ruim de helft tot tweederde van de onderzoeksgroepen ervaart kansenongelijkheid tussen leerlingen op hun school.
- Het primair onderwijs ziet iets meer kansenongelijkheid dan enkele jaren geleden.
- Kansenongelijkheid tegengaan is een gedeelde taak, met name van de school met de ouders van leerlingen.
Het merendeel van de onderzoeksgroepen geeft aan dat het deels een taak is van de school, maar ook deels bij anderen ligt (tussen de 63% en 73%). Hier worden vooral overheden genoemd: gemeenten, OCW en de politiek. Circa 9 op 10 van de respondenten ziet een gedeelde taak met de ouders. - De school kan invloed hebben op het kansrijker maken van kinderen.
Veel leraren zijn zich bewust van hun rol bij het tegengaan van kansen ongelijkheid (75% PO, 59% VO). De schoolleiders zij er zelfs nog positiever over (89 tot 84%). Het merendeel van de onderzoeksgroepen is ervan overtuigd zelf invloed te kunnen hebben op het tegengaan van kansenongelijkheid in de klas en op school (55 tot 76%). - Veel leerkrachten en docenten voelen zich niet bekwaam om hun leerlingen kansrijker te maken.
Minder dan de helft (43 tot 40%) van de werkers in het onderwijs geeft aan over de vaardigheden te beschikken om kansenongelijkheid tegen te gaan.
Dit is precies het punt wat ik vorig jaar al aankaartte op mijn blog en waarom ik door veel mensen werd uitgekotst. Leerkrachten konden hun heldenrol pakken in deze, velen hebben dit gelukkig ook gedaan. Er blijkt echter een flink percentage te zijn dat geen idee had hoe.
Star vasthouden aan je onderwijsprogramma was in ieder geval niet helpend. Bellen met je leerlingen én hun ouders om te vragen hoe het gaat wél. Ik zag dat sommige basisscholen de druk bij hun leerlingen thuis opvoerden, terwijl de school van mijn kinderen aangaf dat het welzijn van de kinderen voorop stond.
Ook bij ons ‘moest’ er natuurlijk wel van alles, maar als alleenstaande moeder die na een jaar nog steeds probeert te herstellen van longcovid (de variant van de ziekte die niet over gaat) én als ZZP-er toch echt inkomsten verdienen voor het betalen van huur en andere rekeningen bóven het ’thuisjufje spelen’ op haar prioriteitenlijst had staan op de momenten dat ik überhaupt iets kon doen, was ik blij met deze ondersteunende woorden van de school. Want soms ging het even niet. Meestal eigenlijk. Het mooie? Mijn kinderen blijken geen achterstanden te hebben en zijn enorm gegroeid in de thuisschoolperiode.
Uiteraard hebben we ook strijd gehad en stress. Maar niet omdat de school er veel druk op legde. Meer omdat mama dat deed én geld- én gezondheidszorgen had. Toen de zakelijke opdrachten weer binnenstroomden, wilde mijn lijf niet. Doe ik werk? Doe ik iets met de kinderen? Of besteed ik mijn energie aan de avondmaaltijd? Mijn kinderen hebben me regelmatig verdrietig en machteloos gezien. Steeds als ze door opa en oma uit school worden gehaald, schrikken ze omdat er ‘weer iets met me is’.
Kinderen kansrijker maken: zorg dat ze willen leren
Ondanks onze struggles zijn mijn kinderen ‘kansrijk’. Ik heb als ‘eerste generatie in mijn familie’ aan het HBO kunnen studeren. Er is thuis een rijke leeromgeving met ouders die ze stimuleren om dingen te ontdekken en initiatieven belonen. Er zijn spelletjes, boeken, knutselmaterialen en ik vind het waanzinnig leuk om ze uit te dagen en over zaken na te laten denken. De Bazalt Groep geeft aan dat dit in kansarme gezinnen heel anders is. Circa de helft van de leraren en schoolleiders noemt dat de leerling ook zelf een taak heeft om kansrijker te worden en dat zit hem nu juist in dat stukje ontdekken en initiatief nemen.
Uitgeblust wachten op ‘een redder’ is niet de oplossing. Een kind kan zelf stappen nemen om hier uit te komen. De leerling zit vaak vast in een patroon door de voorbeelden in zijn omgeving en de verwachtingen die zijn omgeving van hem heeft. Daarnaast geeft meer dan de helft aan dat het zelfvertrouwen van de leerling een duidelijke rol speelt. Hoewel er bij de aanpak van kansenongelijkheid dikwijls de nadruk ligt op het wegwerken van achterstanden is het zeker óók nodig de mentale instelling van de leerlingen ten opzichte van de school en hun inzet daarvoor positief te beïnvloeden.
Auteur Eric Jensen, wetenschapper én ervaringsdeskundige (zelf opgegroeid in armoede) deed onderzoek in de V.S. naar de situatie van kinderen die in armoede opgroeien. Hun omgeving is weinig stimulerend. Zijn bevindingen: leraren kunnen dan juist een doorslaggevende rol spelen in het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, door op een rijke manier les te geven. ‘Rijk’ wil hier zeggen: de mentale instelling van de leerling (zelfvertrouwen, motivatie, concentratie, vooruitkijken, e.d.) wordt beïnvloed en de bijbehorende vaardigheden worden aangeleerd. In zijn boek, dat is vertaald en bewerkt voor het Nederlandse taalgebied, geeft hij concrete aanwijzingen hoe je voor kinderen in een kansarme omgeving een kansrijke school kunt zijn (Bazalt, 2020). De experts van Bazalt Groep begeleiden scholen op hun ‘expeditie’ naar kansrijker onderwijs voor alle leerlingen.
“Natuurlijk willen we achterstand in de leerstof bijwerken maar daarnaast is het ongelooflijk belangrijk de leerlingen een positieve instelling bij te brengen ten opzichte van school, leren en hun eigen mogelijkheden, waarin leraren een belangrijke factor zijn.” Annemarie Kaptein – bestuurder Bazalt Groep
Beter Samen! Herstelgericht werken in de jeugdhulp
Een ander boek over kansrijk opgroeien dat de weg naar mijn mailbox vond is Beter Samen! Opgroeien en opvoeden gaan niet zonder slag of stoot. Conflicten zijn er inherent deel van. Met de juiste aanpak dragen ze bij tot meer zelfkennis en meer diepgang in onze relaties. Met de verkeerde aanpak leiden ze onvermijdelijk tot breuken. Te veel gezinnen en voorzieningen slagen er niet in het volle potentieel van conflicten te benutten. Al te vaak zijn kinderen en jongeren daar de dupe van. Dit boek gaat over hoe het samen beter kan, voor iedereen die zich daarin wil verdiepen.
Herstelgericht werken is een discipline die bijdraagt tot het versterken en herstellen van relaties met een veerkrachtig samenleven als doel. Die manier van werken kent zijn ingang in uiteenlopende domeinen als onderwijs, welzijn, justitie en organisatieontwikkeling. Dit boek reikt organisaties in de jeugdhulp de broodnodige tools aan om conflicten en delinquent gedrag duurzaam aan te pakken.
Kinderzwerfboeken, zodat elk kind kan lezen
De Kinderzwerfboeken zijn een meer op de kinderen zelf gericht initiatief waarover ik al vaker heb geschreven. Laagdrempelig en leuk! Veel kinderen in Nederland kunnen thuis niet lezen, omdat ze geen boeken hebben. Daarom zorgt Kinderzwerfboek, onderdeel van Nationaal Fonds Kinderhulp, er al 10 jaar voor dat elk kind de mogelijkheid krijgt om wel te kunnen lezen. Dit doen zij door iedereen op te roepen om ruimte te maken in de boekenkast en gelezen kinderboeken uit zwerven te sturen.
Kinderen die dagelijks een kwartier lezen, breiden hun woordenschat sneller uit en presteren beter op school. Helaas hebben meer dan 250.000 kinderen in de basisschoolleeftijd thuis niet genoeg leesboeken. Hierdoor is de kans groter dat ze met een taalachterstand het basisonderwijs verlaten. Voor alle kinderen, en in het bijzonder voor kinderen in aandachtswijken, zijn er op 3.550 plekken in het land KinderzwerfboekStations. Daar kunnen kinderen een leuk boek uitkiezen en doorgeven aan andere kinderen.
Je kunt gratis zwerfstickers opvragen via www.kinderzwerfboek.nl. Hier zijn ook de locaties van KinderzwerfboekStations te vinden. Maar een boek met sticker bij jou in de buurt achterlaten op een plek waar een ander kind deze kan vinden, is natuurlijk net zo leuk en spannend.
Alliantie Kinderarmoede
Dan is er ook nog de Alliantie Kinderarmoede die zich verdiept in de vraag welk vaccin we nodig hebben in het bestrijden van de snel oprukkende kinderarmoede in Nederland. Afgelopen zomer (2020) hadden ze een webevent met onder meer hun mede-oprichter prinses Laurentien van Oranje. Ook hun persbericht breng ik graag onder de aandacht, nu we alles op een rij zetten wat er wordt gedaan tegen kinderarmoede.
Corona legt een vergrootglas op kinderarmoede. Kwetsbare doelgroepen zijn extra hard getroffen. De tweedeling tussen ‘haves and have-nots’ komt pijnlijk naar boven. Geldstress bij gezinnen schiet omhoog. Er ontstaat een nieuwe grote groep die onder de armoedegrens komt te leven..
Wat betekent dit voor de toekomst van kinderarmoede? Is de ondergrens bereikt? Wat zijn de juiste maatregelen? Spelen bedrijven een rol in de bestrijding? Hoe pak je de verslechterende situatie aan in overheidsbeleid? De alliantie wil niet alleen stutten en steunen, maar beter samenwerken en samen proberen de puzzel te leggen. Het belang van het bedrijfsleven en het leren van aanpakken op lokaal niveau. Bij elkaar opgeteld levert dit hopelijk waardevolle aanbevelingen op voor de politieke partijprogramma’s in de aanpak van kinderarmoede. Hier kun je hun bijeenkomsten vinden, steeds vanuit een andere provincie.
Lesprogramma Kinderarmoede voor de basisschool
Het onderzoek van Bazalt dat ik hierboven aanhaalde – waarin leerkrachten aangeven dat ze niet goed weten hoe ze leerlingen kansrijker maken – kwam in dezelfde periode dat er een lesprogramma is gelanceerd over Kinderarmoede, om het thema bespreekbaar te maken in de klas. Wederom door prinses Laurentien van Oranje. Het programma is tot stand gekomen op initiatief van Missing Chapter Foundation en medeontwikkeld en ondersteund door AFAS Foundation. Aan het lesprogramma heeft onder andere voetballer Memphis Depay meegewerkt, hij groeide op in armoede.
Laurentien van Oranje besprak met de leerlingen van groep 8 de impact van kinderarmoede. “Dit lesmateriaal gaat armoede niet oplossen, maar het is een eerste stap om het gesprek met iemand aan te gaan. Dat is nodig, want bijna 1 op de 9 kinderen in ons land maakt zich zorgen of er wel geld is voor eten of schoolspullen. De coronacrisis heeft voor veel gezinnen geleid tot nog meer financiële onzekerheid, daarom is het belangrijk om er nu met elkaar over te praten. Maar dat is voor veel kinderen heel lastig.”
Over het lesprogramma
Het lesprogramma is ontwikkeld na een concrete aanbeveling van kinderen zelf, vanuit een eerder kinderarmoedeproject in vijf gemeenten. Het materiaal is interessant voor alle kinderen (en hun gezinnen) die wel en niet in armoede leven. Het programma wordt nu alleen nog aangeboden voor het basisonderwijs.
In het programma wordt ook aandacht besteed aan de instructie voor de leerkracht hoe om te gaan met een scholier uit de klas die in een soortgelijke situatie zit. Centraal in het lesmateriaal staat een digitaal platform voor leerkrachten, leerlingen en ouders. De gratis lespakketten zijn aan te vragen via www.aandeslagmetarmoede.nl. Tip dus voor al die leerkrachten die niet precies weten hoe met dit thema om te gaan!
420.000 Nederlandse kinderen groeien op in armoede
Dit persbericht spreekt ook weer van bijna Nederlandse 420.000 kinderen die opgroeien in armoede. Vaak zijn ze gespannen en kunnen ze zich moeilijker concentreren op school. Daarnaast is er een reëel risico op sociale uitsluiting, omdat ze om financiële redenen niet of onvoldoende kunnen deelnemen aan activiteiten binnen en buiten school. Het probleem van kinderarmoede werkt bovendien door in een volgende generatie.
Maar goed: wil je meer weten en gaat dit thema ook jou nauw aan het hart? Zorg dan dat je er zaterdag bij bent als Sociaal Vangnet hun online event geeft!
Welke initiatieven tegen kinderarmoede zijn er bij jou in de buurt die het vermelden waard zijn?
